τ11. Βολταίρος

Σήμερα είναι και πάλι απαραίτητο να ανακαλύψουμε ξανά τον πραγματισμό και τον κοινό νου του Βολταίρου, σύμφωνα με τον οποίο αξίζει να αναστοχαζόμαστε μόνο πάνω σε ό,τι είναι χρήσιμο, χωρίς να χάνουμε τον χρόνο μας με ερωτήματα που δεν ενδιαφέρουν κανέναν. Τίποτε δεν τον τρόμαζε περισσότερο από την ανία, και γι’ αυτό τα γραπτά του είναι τόσο λαμπρά. Η ειρωνεία και η αίσθηση του χιούμορ είναι τα καλύτερα όπλα του, για να πολεμήσει τον φανατισμό, τη μισαλλοδοξία και την προκατάληψη. Ο καθένας μπορεί να έχει τις πεποιθήσεις και τα πιστεύω που επιθυμεί, αρκεί να μη θέλει να τα επιβάλλει στους άλλους ως αδιαμφισβήτητο δόγμα. Έγινε πλούσιος για να μπορεί να απολαμβάνει μια ανεξαρτησία που δεν είχε κληρονομήσει από την οικογένειά του και την οποία ελάχιστοι απολάμβαναν εκείνη την εποχή. Επίσης δεν έπαψε ποτέ να αγωνίζεται ενάντια στην αδικία, όπως μαρτυρεί το έργο του Πραγματεία περί της ανεκτικότητας, ένα αυθεντικό έμβλημα κατά των φανατισμών κάθε είδους.